Đái tháo đường thai kỳ: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Tiểu đường thai kỳ (hay đái tháo đường thai kỳ) là một trong những căn bệnh có thể gặp phải khi mang thai. Nếu mắc phải căn bệnh này, bạn cần điều trị càng sớm càng tốt để ngăn chặn những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra cho bạn và thai nhi.

Bệnh tiểu đường thai kỳ là gì?

Bệnh tiểu đường thai kỳ (hay đái tháo đường thai kỳ) là lượng đường trong máu cao ở một số phụ nữ trong thời kỳ mang thai. Bệnh chủ yếu xảy ra vào khoảng tuần thứ 24 đến 28 của thai kỳ.

Nếu bạn bị tiểu đường thai kỳ, điều đó không có nghĩa là bạn đã mắc bệnh này trước khi mang thai hoặc sau khi sinh con. Tuy nhiên, bệnh tiểu đường thai kỳ sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 ở những đứa trẻ trong tương lai và tạo ra các biến chứng về sức khỏe cho cả mẹ và bé.

Dấu hiệu của bệnh tiểu đường thai kỳ ở phụ nữ mang thai

Hiếm khi, bệnh tiểu đường thai kỳ có thể gây ra các triệu chứng đáng chú ý. Bệnh chỉ được phát hiện khi thai phụ đi khám định kỳ, nếu có các triệu chứng của đái tháo đường, bao gồm:

• Đi tiểu nhiều lần trong ngày;

• Mệt mỏi;

• Mờ mắt;

• Khát nước dai dẳng;

• Ngáy ngủ;

• Tăng cân nhanh hơn khuyến nghị.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh tiểu đường thai kỳ 

Khi chúng ta ăn, cơ thể sẽ tiêu hóa phân hủy carbohydrate trong thức ăn thành một loại đường gọi là glucose. Đường này sẽ đi vào máu và sau đó vào các tế bào, nơi giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể. Một cơ quan ở đây là tuyến tụy tạo ra một loại hormone gọi là insulin, hormone này giúp chuyển đường vào tế bào và làm giảm lượng đường trong máu.

Khi mang thai, nhau thai – cơ quan cung cấp chất dinh dưỡng và oxy cho em bé – tiết ra các hormone giúp thai nhi phát triển. Một số hormone này có thể khiến cơ thể bạn khó sản xuất hoặc sử dụng insulin hơn (còn gọi là kháng insulin).

Để duy trì lượng đường trong máu ổn định, tuyến tụy của phụ nữ mang thai phải sản xuất nhiều insulin hơn – gấp ba lần lượng bình thường. Nếu tuyến tụy không sản xuất đủ insulin, lượng đường trong máu của phụ nữ mang thai có thể tăng cao, dẫn đến bệnh tiểu đường thai kỳ.

Nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ của bạn sẽ tăng lên nếu bạn:

• Phụ nữ bị thừa cân – béo phì trước khi có kế hoạch mang thai;

• Tăng cân quá nhanh trong quá trình mang thai;

• Có người thân (cha mẹ, anh chị em ruột) trong gia đình mắc bệnh tiểu đường tuýp 2;

• Người có lượng đường trong máu cao nhưng không đủ cao để được chẩn đoán là bệnh tiểu đường. Hiện tượng này được gọi là tiền đái tháo đường khi được chẩn đoán; 

• Có tiền sử bệnh tiểu đường thai kỳ trong lần mang thai trước đó;

• Trên 35 tuổi, đã sinh một hoặc nhiều con có cân nặng trên 4 kg; thai chết lưu, dị tật hoặc sinh non;

• Mắc hoặc hiện đang mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).

Cách chẩn đoán bệnh tiểu đường trong thai kỳ 

Để chẩn đoán, bác sĩ sẽ thực hiện kiểm tra bệnh tiểu đường thai kỳ bằng cách kiểm tra lượng đường trong máu của bạn. Phụ nữ mang thai thường được kiểm tra định kỳ bằng xét nghiệm dung nạp glucose từ tuần 24 đến 28 của thai kỳ.

• Thử nghiệm dung nạp glucose: Bạn được yêu cầu nhịn ăn (8 giờ) trước khi thử nghiệm. Tiếp theo, bác sĩ sẽ lấy máu của bạn trước và sau khi uống một loại chất lỏng có chứa 75 gam đường. Kết quả xét nghiệm sẽ cho biết bạn có bị tiểu đường thai kỳ hay không để có phương án thích hợp.

Các biến chứng của bệnh tiểu đường thai kỳ

Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của thai phụ mà còn tiềm ẩn một số nguy cơ gây hại cho em bé như:

• Thai nhi quá to, thai nhi phát triển quá nhanh, cân nặng khi sinh (thường hơn 4 kg). Trẻ thừa cân có nhiều khả năng bị thương khi chuyển dạ hoặc không thể sinh thường được.

• Sinh non: Lượng đường trong máu cao làm tăng nguy cơ chuyển dạ sớm và sinh non ở phụ nữ. Hoặc do thai quá to nên mẹ phải sinh sớm hơn.

• Khó thở nghiêm trọng: Trẻ sinh non có mẹ mắc bệnh này có nguy cơ cao mắc hội chứng suy hô hấp, một tình trạng gây khó thở.

• Lượng đường trong máu thấp (hạ đường huyết): Đôi khi những đứa trẻ được sinh ra từ những bà mẹ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ sẽ có lượng đường trong máu thấp ngay sau khi sinh. Không chỉ vậy, những cơn hạ đường huyết nghiêm trọng có thể khiến bé bị co giật. Bạn sẽ cần cho bé bú sữa mẹ hoặc truyền dịch ngay lập tức để đưa lượng đường trong máu của bé trở lại bình thường.

• Dị tật bẩm sinh. Chết ngay sau khi sinh.

• Tăng hồng cầu, vàng da ở trẻ sơ sinh. Trẻ có nguy cơ béo phì thừa cân và tiểu đường loại 2 ở tuổi trưởng thành.

• Thai chết lưu: Bệnh tiểu đường thai kỳ, nếu không được kiểm soát đúng cách, có thể khiến thai nhi chết trước hoặc ngay sau khi sinh.

Trong khi đó, đối với mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ, các biến chứng sức khỏe có thể gặp phải bao gồm:

• Tăng huyết áp thai kỳ và tiền sản giật: Đây là hai biến chứng thai kỳ nghiêm trọng, có thể đe dọa đến tính mạng của cả mẹ và bé.

• Mổ lấy thai: Vì em bé của bạn quá lớn để sinh thường nên bạn có nhiều khả năng phải mổ lấy thai nếu bị tiểu đường thai kỳ.

• Tăng nguy cơ sinh non.

• Tăng nguy cơ sảy thai tự nhiên 

• Tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm đường tiết niệu.

• Bệnh tiểu đường trong tương lai: Bạn có nguy cơ mắc lại bệnh này trong lần mang thai tiếp theo. Không chỉ vậy, bạn còn tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 khi có tuổi.

Điều trị

Nếu bạn được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường thai kỳ, điều quan trọng là bạn phải kiểm soát lượng đường trong máu và giữ nó ở mức an toàn để bảo vệ bản thân và thai nhi tránh các biến chứng nguy hiểm. Để làm được điều này, bạn cần thực hiện một số thay đổi trong lối sống và sinh hoạt chẳng hạn như:

Tuân thủ chế độ ăn kiêng khoa học thân thiện với bệnh tiểu đường.

Chế độ ăn này phải đáp ứng hai yêu cầu: lượng đường trong máu trong giới hạn an toàn, đồng thời cung cấp đủ calo và chất dinh dưỡng cho thai nhi phát triển.

Ngoài ra, bạn nên duy trì cân nặng hợp lý, tránh tăng cân nhanh quá mức khi mang thai và tiêu thụ đủ lượng calo, 2200 đến 2500 mỗi ngày nếu cân nặng của bạn ở mức trung bình. Nếu bạn thừa cân, con số đó giảm xuống còn khoảng 1.800 calo mỗi ngày.

đường[/caption]

Ngoài ra, chuyên gia dinh dưỡng sẽ hướng dẫn bạn cách cân bằng Cụ thể:

• 10-20% calo từ các nguồn protein (động vật và thực vật)

• Ít hơn 30% calo từ chất béo không bão hòa

• Ít hơn 10% calo từ

• chất béo bão hòa còn lại 40% carbohydrate

Tập thể dục thể thao và vận động cơ thể nhiều

Nếu bạn và con bạn khỏe mạnh và bác sĩ có thể đề nghị nhiều hơn tập thể dục. Điều này sẽ giúp cơ thể bạn sản xuất và sử dụng insulin hiệu quả hơn, từ đó giúp kiểm soát lượng đường trong máu của bạn. Đặt mục tiêu tập thể dục từ nhẹ đến trung bình từ 15 đến 30 phút vào hầu hết các ngày trong tuần. Nếu bạn không chắc bài tập nào phù hợp với mình, hãy tham khảo ý kiến ​​của chuyên gia.

Kiểm tra lượng đường trong máu của bạn định kỳ

Bạn sẽ học cách thường xuyên kiểm tra lượng đường trong máu của mình từ 1 đến 2 giờ trước và sau bữa ăn. Điều này được thực hiện để đánh giá hiệu quả điều trị của bạn và để xem liệu cơ thể bạn có phản ứng tốt với phác đồ của bác sĩ hay không. 

Dùng thuốc

Nếu lượng đường trong máu của bạn vẫn cao quá mức cho phép mặc dù đã thay đổi lối sống và chế độ ăn uống theo khuyến nghị của bác sĩ, bạn sẽ được kê đơn thuốc điều trị tiểu đường để kiểm soát lượng đường trong máu và bảo vệ thai kỳ và em bé của bạn. Tiêm insulin cũng được coi là một phương pháp điều trị.

Ghi lại sự phát triển của thai nhi hàng tuần

Để giảm thiểu các biến chứng của tiểu đường thai kỳ cho mẹ và bé, các bác sĩ sẽ theo dõi sát sao kích thước của bé trong những tuần cuối của thai kỳ. Nếu thai nhi phát triển quá nhiều, bạn có thể được yêu cầu chấm dứt thai kỳ trước ngày dự sinh (với điều kiện thai được 37 tuần trở lên).

Khi bạn đã sinh an toàn, bác sĩ sẽ kiểm tra xem lượng đường trong máu của bạn đã trở lại bình thường chưa. Sau đó, bạn nên kiểm tra lại lượng đường trong máu của mình từ 4 đến 12 tuần sau khi sinh và hàng năm.

Giả đáp: Bệnh tiểu đường thai kỳ có tự khỏi sau khi sinh con không?

Sau khi sinh con, hầu hết lượng đường trong máu của phụ nữ giảm xuống và lượng hormone trở lại bình thường. Tuy nhiên, khoảng 50% phụ nữ mắc bệnh tiểu đường khi mang thai sẽ mắc bệnh tiểu đường loại 2 trong tương lai. Một chế độ ăn uống tốt và tập thể dục có thể giúp giảm nguy cơ này. Bác sĩ có thể khuyên bạn nên kiểm tra lượng đường trong máu từ 4 đến 12 tuần sau khi sinh để theo dõi khả năng mắc bệnh tiểu đường về sau.

Ngăn ngừa bệnh tiểu đường thai kỳ như thế nào?

Không có biện pháp nào tuyệt đối để ngăn ngừa bệnh tiểu đường thai kỳ. Tuy nhiên, nếu bạn duy trì thói quen và lối sống lành mạnh trước/trong khi mang thai, nguy cơ mắc bệnh sẽ giảm đi đáng kể. Ngoài ra, nếu bạn có bệnh nền từ trước, thì việc tuân theo các thói quen sinh hoạt lành mạnh sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh này trong lần mang thai sau hoặc phát triển bệnh tiểu đường loại 2 trong tương lai.

Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả dành cho mẹ bầu mang thai:

• Chọn các loại thực phẩm lành mạnh như: thực phẩm giàu chất xơ, ít chất béo và calo như trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt… là những lựa chọn tốt và ưu tiên.

• Tập thể dục thường xuyên: Dành 30 phút mỗi ngày để thực hiện các bài tập hợp lý và nhẹ nhàng như tưới cây, dọn dẹp nhà cửa, đi dạo, v.v. cũng rất tốt cho sức khỏe của mẹ và em bé.

• Duy trì cân nặng hợp lý khi chuẩn bị có kế hoạch mang thai: Thừa cân béo phì trước khi mang thai là nguyên nhân dẫn đến một số vấn đề nguy hiểm về sức khỏe khi mang thai như tiểu đường thai kỳ, tiền sản giật, sinh non,… Nếu bạn thừa cân và dự định có con, giảm cân là nền tảng cho một thai kỳ khỏe mạnh.

• Tránh tăng cân nhiều hơn khuyến nghị khi mang thai: khi tăng cân nhanh và quá nhanh có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ, đặc biệt ở những phụ nữ thừa cân – béo phì trước khi mang thai. Bác sĩ có thể cho bạn biết nên tăng bao nhiêu cân dựa trên cân nặng và tình trạng sức khỏe của bạn và của em bé.

Cách chăm sóc bản thân

Chế độ ăn uống cân bằng là chìa khóa để kiểm soát tốt bệnh tiểu đường khi mang thai. Vì vậy, khi chăm sóc bà bầu mắc bệnh tiểu đường, cần đặc biệt quan tâm đến chế độ ăn uống hàng ngày của họ để đảm bảo cơ thể dung nạp lượng chất bột đường, chất đạm và chất béo trong giới hạn cho phép.

Carbohydrate

Ăn nhiều thực phẩm giàu tinh bột sẽ giúp ngăn ngừa lượng đường trong máu tăng đột biến. Các lựa chọn carb lành mạnh bao gồm: ngũ cốc nguyên hạt, gạo lứt, khoai lang, các loại đậu (đậu Hà Lan, đậu lăng, đậu nành), tinh bột, trái cây ít đường, v.v. và ổn định đường huyết. Nguồn protein tốt là thịt nạc, thịt gia cầm, cá, trứng, các sản phẩm từ đậu nành (đậu hũ, đậu phụ, đậu nành, v.v.).

Chất béo lành mạnh

Bổ sung chất béo lành mạnh đặc biệt là axit béo omega-3 không chỉ tốt cho sự phát triển trí não của thai nhi mà còn giúp ngăn ngừa nguy cơ tiểu đường, tiền sản giật, sinh non, bệnh tim ở mẹ. Các loại thực phẩm giàu chất béo lành mạnh bao gồm các loại cá béo (cá ngừ, cá hồi, cá trích…), các loại hạt không ướp muối, dầu ô liu, bơ… các loại vitamin và khoáng chất cùng một số vi chất dinh dưỡng như canxi, sắt, axit folic, kẽm, vitamin A, vitamin D, vitamin B .tăng cường hệ miễn dịch và đảm bảo thai kỳ khỏe mạnh.

Các loại hải sản, trứng và các sản phẩm từ sữa rất giàu canxi; thịt bò, thịt lợn, rau có màu xanh đậm, hạnh nhân và các loại hạt giàu chất sắt; hải sản, thịt bò, trứng, đậu và rau bina rất giàu kẽm; Các loại rau củ, quả có màu vàng như đu đủ, cà rốt… là nguồn cung cấp vitamin A tự nhiên nhất.

Ngoài việc thực hiện theo các công thức dinh dưỡng, bà bầu nên chia nhỏ bữa ăn và cách nhau 2 tiếng để kiểm soát lượng đường trong máu.

Tiểu đường thai kỳ là nguy cơ dẫn đến các biến chứng thai kỳ cho phụ nữ mang thai như tiền sản giật, sản giật, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của mẹ và thai nhi. Vì vậy, thai phụ nên đến các cơ sở uy tín để khám thai kịp thời, theo dõi sát sao, phát hiện bệnh sớm và có phương án điều trị kịp thời.